Woensdag 31 januari staat Barzilay+Ferwerda | woon+wijkvernieuwers in Pakhuis de Zwijger om een avond over het thema ‘Goed Wonen’ te openen. Een initiatief en op uitnodiging van de Architect NL, naar aanleiding van het essay dat we in het laatst verschenen themanummer over wonen schreven.
Deze avond staat in het teken van de vraag: “Wanneer is een thuis meer dan een huis?” Marcel Barzilay deelt onze visie hierop, maar ook ideeën, de aanpak en voorbeelden vanuit het programma #ExperimenteleWoningbouw uit de jaren ’70.
Voor het magazine van De Architect in het kader van ‘Goed wonen, #4 2023) hebben wij een Essay geschreven over lessen uit de experimentele woningbouw voor ontwerpers van nu. Het essay is zowel gedrukt (ISSN 1385-4542) als online verschenen op deze pagina van De Architect.
Tekst: Ruben Ferwerda, Marcel Barzilay
Ongeredigeerde versie essay, gepubliceerd 20 november 2023
De vraag wáár de ruimte ligt voor de miljoen woningen die Nederland wil bouwen, domineert het debat. Wij zien liever aandacht voor de even belangrijke vragen: voor wie bouwen we de komende decennia? En wát bouwen we voor hen? De jaren ’70, de periode van de vernieuwende Experimentele Woningbouw, biedt inspiratie voor het bouwen aan kwaliteit bij druk op woningaantallen. Uit deze regeling trokken we vijf lessen waarmee ontwerpers weer experimenteerruimte kunnen innemen.
Afgelopen vrijdagmiddag 14 oktober is de manifestatie Ministerie van Maak als onderdeel van de Internationale Architectuurbiënnale Rotterdam geopend. 100 ontwerpbureaus laten voor 100 locaties in Nederland voorstellen voor verdichting zien. Zo is onderzocht hoe 1.000.000 woningen in Nederland kunnen worden bijgebouwd en is de grootste maquette van Nederland ooit gemaakt.
Ook Barzilay+Ferwerda heeft een bijdrage geleverd met onze visie op de verdichtingsmogelijkheden van de bloemkoolwijken van Nederland.
Deze week is Barzilay+Ferwerda aan de slag gegaan met de maquette voor het Ministerie van Maak. Ter gelegenheid van de IABR in Rotterdam zijn 100 bureaus in Nederland uitgenodigd om ontwerpvoorstellen te presenteren in een maquette hoe 10.000 woningen toe kunnen worden gevoegd op 100 verschillende locaties door heel Nederland. Zo wordt onderzocht hoe 1.000.000 woningen in Nederland kunnen worden bijgebouwd en ontstaat de grootste maquette van Nederland ooit.
De komende twee maanden zullen we werken aan een maquette van 1 bij 1 meter, waarin we op zoek gaan naar ruimte voor 10.000 woningen. De locatie? Bloemkoolwijk De Maten in Apeldoorn met een uitsnede van 2×2 kilometer. Wij zoeken de oplossing dus binnen een bestaande wijk! De maquette wordt als één van totaal 100 stuks op de IABR 2022 (Internationale Architectuurbiënnale Rotterdam) tentoongesteld vanaf 14 oktober.
Wat we voor ons zagen bij het indienen van onze prijsvraag-inzending is 26 september werkelijkheid geworden: een Wijkontbijk óp de dijk! Een ontmoeting op een – tijdelijk – autovrije dijk die de grondgedachte van het plan voor een Mooi Mosterdhof – Wijk aan de Dijk en een gedenkwaardig moment markeert.
Wat een fantastisch nieuws! Onze inzending is 24 september 2020 tijdens de online uitzending uitgeroepen tot winnaar van de prijsvraag Panorama Lokaal in de Experimentele Woningbouw buurt Mosterdhof te Westervoort. Dank voor het vertrouwen, jury, coalitie en buurtbewoners! We kunnen nu met jullie de volgende stap gaan zetten tot een veerkrachtig, veelkleurig Mosterdhof, dé Wijk aan de dijk!
Het afgelopen jaar hebben we samen met Veenenbosenbosch landschapsarchitecten, Diep en Endule aan het ‘kookboek’ voor de Mosterdhof gewerkt als inzending voor de prijsvraag; een prijsvraagtraject dat door de covid-19 situatie flink vertraagd is. In plaats van de geplande fysieke ateliersessies zijn hier digitale meetings voor in te plaats gekomen. Ook de feestelijke afronding heeft in aangepaste vorm moeten plaatsvinden. Elk deelnemend ontwerpteam was via een online verbinding – vanaf een eigen locatie – verbonden met de live uitzending waar Rijksbouwmeester Floris Alkemade met Rijksadviseurs Berno Strootman en Daan Zandbelt de bekendmakingen deden. De uitreiking is hieronder in het geheel terug te zien (we laten hem instarten bij het moment van de uitreiking van Mosterdhof, op 1:01:48)
Over het kookboek: Met dit kookboek voor de Mosterdhof zetten we in op de herwaardering en versterking van het sociale experiment op 4 schaalniveau’s: woning, hofjes, openbare ruimte en omgeving. We waarderen de ring op tot een herkenbare structuur en oriënteren de naar binnen gekeerde wijk nadrukkelijk aan de dijk. We vergroten de natuurwaarden van de uiterwaard en maken haar toegankelijk. Het verduurzamen van wijk en woningen vormt mét het investeren in leefbaarheid de rode draad. Het kookboek biedt inspiratie en recepten voor een gerichte, flexibele aanpak. Dit instrument ondersteunt het proces met de coalitie een veerkrachtig, veelkleurig Mosterdhof, wijk aan de dijk.
Hieronder een hele korte uitleg met impressie van ons plan:
Het gehele plan is te zien en te downloaden via deze website.
In het kader van het programma ‘Over Wonen gesproken’ van AIR (Architectuurinstituut van Rotterdam) zijn wij gevraagd om een lezing te geven over Experimentele Woningbouw, toen en nu. Op 2 september is deze lezing opgenomen in WORM Rotterdam, waarna ook een expertmeeting plaatsvond. Vanaf 1 oktober is deze op het Youtube-kanaal van AIR te bekijken.
In februari ’20 hebben we al kunnen berichten dat we als team Barzilay+Ferwerda, Veenenbosenbos, Diep en Endule zijn geselecteerd om mee te doen aan prijsvraag Panorama Lokaal voor de locatie Mosterdhof in Westervoort (lees hier). We zijn ruim een half jaar verder en het resultaat mag er zijn!
We moeten terug naar 2018 toen we door Dick van Gameren, inmiddels Hoogleraar Woningbouw aan de TU Delft, zijn benaderd om vanuit ons onderzoek naar Experimentele Woningbouw ook bij te dragen aan een editie van DASH (Delft Architectural Studies on Housing) dat geheel in het teken staat van Experimentele Woningbouw. We hebben onze medewerking als initiatiefnemers van het onderzoek naar Experimentele Woningbouw natuurlijk toegezegd. Inmiddels is het wachten op het verschijnen van de DASH.
Met de redactie is in 2019 overlegd hoe deze publicatie een goede aanvulling zou kunnen zijn op het boek dat we zelf hebben gepubliceerd. van DASH dat geheel in het teken staat van Experimentele Woningbouw. Zo worden niet enkel Nederlandse voorbeelden uitgelicht, die ook in onze eigen publicatie en studie al aan bod kwamen, maar ook de internationale context en experimenten in het buitenland die wij zelf – door onze strikte afbakening tot geprediceerde Nederlandse experimenten – niet hebben uitgelicht. Omdat het tijdschrift zowel Nederlands- als Engelstalig is, verschijnt hiermee ook onze eerste Engelstalige publicatie rondom ons onderzoeksprogramma.
