In de periode 2018-2021 is door Barzilay+Ferwerda aan het ontwerpend onderzoek Experimentele Woningbouw ‘68-’80 Revisited gewerkt. Aan de hand van vier casestudies naar exemplarische woningbouwexperimenten uit de jaren ‘70 is hun zeggingskracht voor nu ontdekt, in lessen voor transformatie en inspiratie voor nieuwbouw.
Samen met gemeenten, woningcorporaties, bewoners en externe experts is verkend welke mogelijkheden er liggen in bij het toekomstbestendig maken van een woondekcomplex in Arnhem, houtskeletbouwbuurt in Alkmaar, woonerf-experimenten in Apeldoorn en terrasflats in Geldrop.
De resultaten zijn te downloaden onder Publicaties.
Via archiefonderzoek en interviews zijn intenties achter het oorspronkelijke ontwerp en de bredere context waarin ze tot stand zijn gekomen achterhaald. Veranderingen en huidige woonbeleving nu zijn door middel van enquêtes, interviews en analyses in kaart gebracht. Een ontwerpende verkenning in participatie met stakeholders, externe experts en bewoners biedt vervolgens inzicht in transformatiemogelijkheden, resulterend in enkele toekomstscenario’s die zijn uitgewerkt in tekst en tekeningen. Deze geven inzicht in kansrijke ingrepen, bezien vanuit de eigenheid van het experiment in relatie tot opgaven van vandaag de dag. Elke casestudie is rijk geïllustreerd en toegankelijk gerapporteerd, in boekjes en op een webpagina, die beiden als ‘buurt-/gebouwbiografie’ fungeren. Ze dragen bij aan het herontdekken van het veelal vergeten narratief en ontstaansgeschiedenis van de plek. Dit bracht gedurende de casestudies bij stakeholders en bewoners een herwaardering op gang, waardoor de experimenten weer op de kaart staan, extra aandacht krijgen in transformatie of zelfs van sloop behoed zijn. De methode levert kennis op die richtinggevend is in wijkvernieuwing of gebouwtransformatie.
De resultaten van het onderzoek geven inzicht in de mogelijkheden voor Post-65 erfgoed, in ontwerp, programma maar ook proces. De casestudie-aanpak waarin ontwerp ook een belangrijke rol inneemt, blijkt namelijk een zeer bruikbare wijze om toekomstmogelijkheden van dit erfgoed te bestuderen. De lessen vragen om een bredere deling dan tot nu toe onder covid-omstandigheden mogelijk is geweest. In een vervolg zal dit in samenwerking met uitgeverij nai010 en diverse partners verder vorm krijgen. Tijdens de looptijd van het onderzoek heeft het onderwerp op veel aandacht kunnen rekenen: op sociale media, via de website, in interviews, verzoeken om lezingen te verzorgen en bij te dragen aan Post-65 bijeenkomsten en andere publicaties. Er wordt door alle betrokkenen teruggekeken op een zeer geslaagd onderzoek dat naar meer smaakt.
Hoofdonderdelen en activiteiten in elke casestudy
1 | Onderzoeksvoorbereiding
Formuleren van een opgave en onderzoeksthema’s casestudy met stakeholders (gemeente en/of woningcorporatie) en akkoord op co-financiering
Startbijeenkomst met stakeholders
2 | Tijdsperspectief ‘verleden’
Archiefonderzoek bij gemeente en/of woningcorporatie
Gesprekken/interviews met oorspronkelijke ontwerpers en andere betrokkenen
Interviews met bewoners van het eerste uur
3 | Tijdsperspectief ‘tot heden’
Enquête of interview onder bewoners over woonervaring tot nu
Tussentijdse gesprekken met stakeholders over voortgang casestudy en afstemming van ambities, randvoorwaarden en uitgangspunten voor workshops
Analyses op architectuur en stedenbouw in tekening en tekst van oorspronkelijk plan en huidige situatie
4 | Tijdsperspectief ‘toekomst’
Voorbereiding workshop met stakeholders, bewoners en externe experts
Workshop op één of meerdere dagen met verkenning van mogelijke toekomsten voor het project, incl. mini-college vooraf (fysiek/online), rondleiding (fysiek/video), werksessie (fysiek/online)
Uitwerking van opbrengsten workshop(s) in toekomstscenario’s in afstemming met stakeholders
5 | Uitwerking en afronding
Uitwerking concept-rapportage casestudy
Presentatie van resultaten aan stakeholders en eindgesprek-/evaluatie
Presentatie van resultaten aan bewoners
Aanscherping van rapportage en oplevering definitieve versie
Links naar achtergrondinformatie over de 4 casestudy’s, zoals gebruikt tijdens de looptijd van de casestudy’s. De rapporten zijn onder ‘publicaties’ te vinden:
*Een eerdere verkenningsfase was gericht op het lokaliseren en inventariseren van de daadwerkelijk gerealiseerde projecten binnen dit programma en het documenteren daarvan. Binnen de verkenning zijn 64 projecten geïdentificeerd als geprediceerde en gerealiseerde projecten. De verkenning heeft in maart 2018 geleid tot een digitale publicatie met daarin de 64 factsheets, alsmede een algemene tekst die uitleg geeft over de geschiedenis van het programma, de context en opbrengsten daarvan.